Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki możemy symbolicznie przedstawić w formie prostej formuły 1+1=3. Działanie we współpracy z innymi osobami pozwala bowiem osiągnąć efekt synergii. Dzięki temu łączny efekt pracy wspólników jest większy niż suma działania w pojedynkę.
Jednak, aby przedstawiona wyżej formuła okazała się prawdziwa, konieczne jest, by każdy ze wspólników miał jeden i ten sam cel: praca na rzecz spółki. W przeciwnym razie, w przedstawionej formule zamiast plusa, będziemy musieli wpisać minus, co odbije się oczywiście na wyniku końcowym równania. Sytuacje takie nie stanowią niestety wyjątku, i wspólnicy nie zawsze są wzorem lojalności. W niniejszym wpisie, na przykładzie spółki jawnej, pokażemy jakie narzędzia przewiduje prawo handlowe w walce z nieuczciwym i nielojalnym wspólnikiem.
SPIS TREŚCI:
- Obowiązek lojalności względem spółki
- Jak walczyć z nielojalnym wspólnikiem w spółce jawnej?
- Podsumowanie
Obowiązek lojalności względem spółki
Zgodnie z art. 56 §1 Kodeksu spółek handlowych wspólnik spółki jawnej ma obowiązek powstrzymywania się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesem spółki. Obowiązek ten bywa określany jako „obowiązek lojalności” względem spółki. Nietrudno jednak zauważyć, że jest to pojęcie dość szerokie i wysoce ocenne. Z tego też powodu nie da się wymienić wszystkich działań, które należałoby ocenić jako sprzeczne z interesem spółki. Niektóre sytuacje mogą być dość jednoznaczne, inne zaś dyskusyjne. Z tego też powodu, wyegzekwowanie lojalności wspólnika może się czasami okazać dość problematyczne, a w skrajnych przypadkach, może nawet doprowadzić do rozwiązania samej spółki.
Kodeks spółek handlowych daje oczywiście możliwość wyłączenia wspólnika spółki z ważnych powodów. Przepisy wskazują, że takim „ważnym powodem” może być właśnie nielojalność wspólnika. Należy jednak pamiętać, że wniosek o wyłączenie wspólnika musi zostać złożony przez wszystkich pozostałych wspólników spółki. W przypadku, gdy pomiędzy wspólnikami istnieją więzi nie tylko biznesowe, ale też rodzinne czy emocjonalne, nie jest pewne, że wszyscy pozostali wspólnicy będą w równym stopniu zainteresowani wystąpieniem przeciwko wspólnikowi nielojalnemu.
Z samej istoty spółki wynika również to, że wniosku o wyłączenie nielojalnego wspólnika nie można formułować, jeśli spółkę tworzy jedynie dwóch wspólników. W praktyce dojdzie wówczas od rozwiązania spółki. W takim wypadku pojawia się możliwość przyznania majątku spółki jednemu ze wspólników, czemu towarzyszyć będzie wzajemne rozliczenie się byłych wspólników.
Jak walczyć z nielojalnym wspólnikiem w spółce jawnej?
Wydanie korzyści jako sankcja za złamanie zakazu konkurencji
Z obowiązku lojalności względem spółki wynika zakaz prowadzenia przez wspólnika działalności konkurencyjnej względem spółki. Prowadzenie działalności konkurencyjnej jest bowiem szczególnym przykładem nielojalności. Działalność taka jest z tego powodu zakazana wprost przez przepisy Kodeksu spółek handlowych, a zakaz ten obowiązuje jako zasada ogólna. Posługując się językiem ustawy, mówimy o zakazie zajmowania się interesami konkurencyjnymi. Przepis przykładowo wskazuje, że zakaz ten obejmuje uczestnictwo w innych spółkach lub organach spółek, które są konkurencyjne względem naszej spółki. Pomimo tego, że nie wyrażono tego wprost, nie można mieć wątpliwości, że zakaz ten odnosi się również do prowadzenia działalności konkurencyjnej w formie indywidualnej działalności gospodarczej.
Złamanie zakazu konkurencji nielojalnego wspólnika – konsekwencje
Przepisy prawa przewidują dość surową sankcję za zajmowanie się interesami konkurencyjnymi przez nielojalnego wspólnika. Otóż w takiej sytuacji pozostali wspólnicy mają prawo żądać wydania spółce wszelkich korzyści, jakie osiągnął wspólnik, zajmujący się interesami konkurencyjnymi. Na podstawie tych przepisów jest też możliwe dochodzenie odpowiedniego odszkodowania.
Wydawałoby się, że w przypadku zakazu zajmowania się interesami konkurencyjnymi ustawa daje pozostałym wspólnikom konkretne narzędzie, służące obronie interesów spółki. Pomimo tego, że przywołane uprawnienie wydaje się dość proste i jasne, to w praktyce mogą pojawić się poważne problemy, które utrudnią realizację omawianych uprawień.
Problemy, które mogą utrudnić realizację tego uprawnienia
Problematyczne może się okazać już samo precyzyjne sformułowanie żądania. Korzyść, jaką osiąga nielojalny wspólnik, jest przecież objęta tajemnicą przedsiębiorstwa, do której pozostali wspólnicy nie mają bezpośredniego dostępu. Czasami jej ustalenie będzie wymagało zastosowania szczególnych środków, w tym przeprowadzenia wywiadu gospodarczego. Co więcej, samo sformułowanie „korzyść” nie zostało prawnie zdefiniowane. Rodzi to kolejne trudności. Nielojalny wspólnik dysponuje przecież narzędziami, które pozwolą mu „pomniejszyć” korzyść, jaką odniósł z tytułu prowadzenia działalności konkurencyjnej. Wreszcie, już samo sformułowanie „interesy konkurencyjne” posiada granice nieostre, co daje szerokie pole do sporu, czy nielojalny wspólnik zajmuje się w ogóle interesami konkurencyjnymi.
Widzimy zatem, że chociaż przepis jest sformułowany krótko i jasno, to w praktyce należy się liczyć z niemałymi trudnościami. Naszym zdaniem nie należy jednak rezygnować z realizacji tych uprawnień. Pamiętać potrzeba przede wszystkim o tym, że nielojalny wspólnik, prowadząc działalność konkurencyjną, najczęściej wykorzystuje doświadczenie, wiedzę i informacje, na które spółka pracowała latami.
W tym kontekście należy zwrócić jeszcze szczególną uwagę na dość krótkie terminy przedawnienia roszczeń o wydanie korzyści osiągniętych z działalności konkurencyjnej. Termin ten wynosi sześć miesięcy, a swój bieg rozpoczyna od momentu, w którym wszyscy wspólnicy dowiedzieli się o tym, że nielojalny wspólnik zajmuje się interesami konkurencyjnymi.
Działanie nielojalnego wspólnika jako czyn nieuczciwej konkurencji
Oprócz przepisów Kodeksu spółek handlowych, które regulują stosunki wewnętrzne w spółce, można też rozważyć zastosowanie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Artykuł 3 tej ustawy mówi, że czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy, lub klienta.
Ustawa wskazuje co prawda katalog czynów nieuczciwej konkurencji, jednak należy pamiętać, że nie jest to katalog zamknięty. Jeśli działanie nielojalnego wspólnika nie mieści się w we wskazanym katalogu czynów nieuczciwej konkurencji należy się odwołać do definicji ogólnej, przytoczonej wyżej. Jeśli zatem działanie nielojalnego wspólnika stoi w sprzeczności z normą prawa albo godzi w dobre obyczaje, co stanowi zagrożenie interesów naszej spółki, to droga, by skorzystać z ochrony przewidzianej w tej ustawie, stoi otworem.
Skoro zatem przepis prawa nakłada na wspólnika obowiązek lojalności, a w szczególności zakaz zajmowania się interesami konkurencyjnymi, a nielojalny wspólnik taki zakaz łamie, to należy uznać, iż mamy do czynienia z czynem nieuczciwej konkurencji.
Jakie konsekwencje można ponieść, gdy mamy do czynienia z czynem nieuczciwej konkurencji?
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje cały szereg uprawnień, z jakich można skorzystać, jeśli nielojalny wspólnik dopuścił się czynu nieuczciwej konkurencji. Oprócz obowiązku wydania bezpodstawnej korzyści i odszkodowania na szczególną uwagę zasługuje żądanie o zaniechania niedozwolonych działań.
Problem nielojalnego wspólnika w spółce jawnej – Podsumowanie
Podsumowując, należy wskazać, że nie ma jednej, uniwersalnej i najlepszej metody, która pozwala rozwiązać problem nielojalnego wspólnika. Prawo handlowe oferuje szereg narzędzi, a wybór odpowiedniego środka uzależniony jest od okoliczności konkretnej sprawy, od sytuacji konkretnej spółki. Dopiero pogłębiona analiza sprawy pozwala wybrać optymalne rozwiązanie, dzięki czemu zamierzony efekt synergii nie ulegnie rozproszeniu.
Nasza Kancelaria zapewnia kompleksowe usługi prawne. Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej, zachęcamy do kontaktu. Obsługa prawa spółek to dział, w którym posiadamy bardzo duże doświadczenie.